Czytanie „Seminarium XI” J. Lacana „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy” | archiwum
CZYTANIE XI SEMINARIUM J. LACANA
„CZTERY PODSTAWOWE POJĘCIA PSYCHOANALIZY”
PAŹDZIERNIK 2021 – GRUDZIEŃ 2021
Zapraszamy Państwa do kontynuacji wspólnej pracy nad końcowymi rozdziałami Seminarium XI Jacquesa Lacana pt. „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy” w ramach cyklu zajęć rozpoczętych w zeszłym roku akademickim. Jak poprzednio, spotkania będą się odbywały co drugi poniedziałek, poczynając od 4 października. Zajęcia prowadzone przez psychoanalityków i członków FPPL mają formę otwartego seminarium, w czasie którego wprowadzimy Państwa w problematykę tego Seminarium.
Prowadzący zajęcia przedstawią swoją lekturę tekstu jako punkt wyjścia do pytań i dalszej dyskusji. Po takiej wspólnej pracy, będziemy też dyskutować o tekście m.in. na podstawie zadanych przez uczestników pytań wspólnie z nauczycielami ze Szkoły Psychoanalizy EPFCL z Francji.
Seminarium XI zaznacza niezwykle ważny moment w historii nauczania Lacana, jako że jego pierwsze zajęcia odbywają się w kontekście wykluczenia Lacana z jedynego wówczas, międzynarodowego stowarzyszenia psychoanalityków IPA, powstałego z inicjatywy i za sprawą nauczania Freuda. Kończy ono też 10-letni okres nieformalnie zatytułowany „powrót do Freuda”, pod którym to hasłem Lacan prowadził swe seminaria od roku 1953, wówczas adresowane głównie do psychoanalityków i lekarzy, a prowadzone w szpitalu psychiatrycznym Św. Anny. Od momentu wykluczenia Lacana z IPA zmienia się miejsce jego seminariów (na École Normale Supérieure), ich publiczność (stają się otwarte dla wszystkich i z każdym rokiem dołącza coraz więcej studentów ENS), a także ich treść. Te okoliczności nie zatrzymują Lacana w dalszym zapytywaniu o podstawy psychoanalizy, wręcz przeciwnie. Dodatkowo, wykluczenie z IPA powoduje, że psychoanaliza zwana szkoleniową i pytanie o jej właściwe zakończenie stają się jeszcze pilniejszą do rozwiązania kwestią.
Ostatnie trzy wykłady seminaryjne nad którymi będziemy pracować zostały zatytułowane:
- Rozdział 18.: „O podmiocie, o którym przypuszcza się, że wie; o pierwszej diadzie i o dobru”
- Rozdział 19.: „Od interpretacji do przeniesienia”
- Rozdział 20.: „W tobie więcej niż ty”
Zapewniamy Państwu dostęp do tekstu w języku polskim. Jedne zajęcia obejmą średnio pół rozdziału, czyli wykładu seminarium.
DATY ZAJĘĆ
- 4 X 2021: rozdział 18. (część 1)
- 18 X 2021: rozdział 18. (część 2)
- 8 XI 2021: rozdział 19. (część 1)
- 22 XI 2021: rozdział 19. (część 2)
- 6 XII 2021: rozdział 20. (część 1)
- 20 XII 2021: rozdział 20. (część 2)
Koordynatorka kursu: Joanna Szymańska
Więcej informacji: szymanska.joannaaaa@gmail.com
Opis zajęć z poprzedniego roku
PAŹDZIERNIK 2020 – CZERWIEC 2021
Zapraszamy do udziału we wspólnej pracy nad kolejnymi rozdziałami Seminarium XI J. Lacana w ramach cyklu spotkań, które będą się odbywały co drugi poniedziałek poczynając od 12 października. Zajęcia prowadzone przez psychoanalityków i członków FPPL będą miały formę otwartego seminarium, w czasie którego wprowadzimy Państwa w problematykę Seminarium XI Jacquesa Lacana pt. „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy”.
Opowiemy o nim od siebie, ale liczymy też na Państwa pytania i dyskusję. Po takiej wspólnej pracy, będziemy też dyskutować o tekście wspólnie z nauczycielami ze Szkoły Psychoanalizy EPFCL z Francji. Seminarium XI zaznacza niezwykle ważny moment w historii nauczania Lacana, jako że jego pierwsze zajęcia odbywają się w kontekście wykluczenia Lacana z jedynego wówczas, międzynarodowego stowarzyszenia psychoanalityków IPA, powstałego z inicjatywy i za sprawą nauczania Freuda. Kończy ono też 10-letni okres nieformalnie zatytułowany „powrót do Freuda”, pod którym to hasłem Lacan prowadził swe Seminaria od roku 1953. Były one wtedy adresowane głównie do psychoanalityków i lekarzy a odbywały się w miejscu szczególnym na psychoanalitycznej mapie Paryża, bo w szpitalu psychiatrycznym Św. Anny.
Od momentu wykluczenia Lacana z IPA zmienia się i miejsce jego seminariów (na École Normale Supérieure przy ul. d’Ulm) i ich publiczność (wykłady stają się otwarte dla wszystkich i z każdym rokiem dołącza coraz więcej studentów ww. ENS) i treść. Koniec tego okresu nie oznacza bynajmniej, że Freuda nie ma w ogóle w tym seminarium – jest i to prawie w każdym akapicie! Te okoliczności bowiem dały Lacanowi asumpt do dalszego badania i zapytywania o to, co stanowi podstawy psychoanalizy.
I tak, pojęcia, które Lacan wyszczególnia jako fundujące dla psychoanalizy, i których koncepcje będziemy wspólnie zgłębiać – zarówno we freudowskim, jak i w ściśle lacanowskim ujęciu – to: nieświadome, powtórzenie, przeniesienie i popęd. Zapewniamy Państwu dostęp do tekstu w języku polskim. Jedne zajęcia obejmą średnio pół rozdziału, czyli wykładu seminarium (poza wyjątkami).
Zachęcamy również do równoległego udziału w kursie FPPL „Podstawowe pojęcia w klinice psychoanalitycznej”, podczas którego będziemy omawiali cztery pojęcia: nieświadome, powtórzenie, przeniesienie, i popęd od strony praktycznej na przykładzie przypadków klinicznych omawianych przez Freuda i Lacana.
DATY ZAJĘĆ
Semestr letni 2021:
- 01.03.2021 rozdział 14 część 2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 15.03.2021 rozdział 13 i 14 do spotkania z Marc Strauss – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 29.03.2021 rozdział 15 część 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 12.04.2021 rozdział 15 część 2 – prowadzenie: Marcin Piotrowski
- 26.04.2021 rozdział 16 część 1 – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 10.05.2021 rozdział 16 część 2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 24.05.2021 rozdział 17 część 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 07.06.2021 rozdział 17 część 2 – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 21.06.2021 rozdział 18 część 1 – prowadzenie: tbd
Semestr zimowy 2020/2021:
- 12.10.2020 – rozdz.10 cz.1 – prowadzenie: Anna Wojakowska-Skiba
- 26.10.2020 – rozdz.10 cz.2 – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 09.11.2020 – rozdz.11 cz.1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 23.11.2020 – rozdz.11 cz.2 – prowadzenie: Marcin Klaus
- 07.12.2020 – rozdz.12 cz.1 – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 21.12.2020 – rozdz.12 cz.2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 11.01.2021 – rozdz.13 cz.1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 01.02.2021 – rozdz.13 cz.2 – prowadzenie: Marcin Piotrowski
- 15.02.2021 – rozdz.14 cz.1 – prowadzenie: Marcin Klaus
ZAJAWKI ZAJĘĆ
- 12.10.2020 – rozdz. 10 cz. 1 – prowadzenie: Anna Wojakowska-Skiba
Rozdział 10. Seminarium IX, stanowiący wykład J. Lacana z 15 kwietnia 1964 r., został przez J.-A. Millera zatytułowany „Obecność psychoanalityka”. Po części odnosi się to do tytułu książki Sachy Nachta (z 1963 r.), z którą Lacan polemizuje, ale także do idei Lacana, że już sama obecność analityka jest manifestacją nieświadomego. Lacan wnosi to z zarejestrowanego przez siebie faktu odmowy wobec nieświadomego, do jakiej dochodzi na kongresach… analityków! Omawiane przez cały rozdział czasowe pulsowanie, powodujące otwieranie się i zamykanie nieświadomego, które obejmuje także analityków, to nic innego niż popęd, a więc czwarte podstawowe pojęcie psychoanalizy, które wraz z obiektem a, wokół którego popęd krąży, Lacan zostawia sobie na koniec…
Anna Wojakowska-Skiba
- 26.10.2020 – rozdz. 10 cz. 2 – prowadzenie: Jan Tkaczow
W drugiej części rozdziału 10 pt. „Obecność analityka” znajdziemy takie kwestie jak przeniesienie mocy z podmiotu na Innego, zamykające się żaluzje za którymi ukryte jest piękno, węzeł Gordyjski, co do którego nie uda się zdecydować czy go przecinać czy rozwiązywać oraz ta najważniejsza: skoro przeniesienie jest oporem, to dlaczego musimy czekać na nie z podjęciem się interpretacji
Jan Tkaczow
- 09.11.2020 – rozdz. 11 cz. 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
W rozdziale 11 seminarium „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy”, Lacan kontynuuje badanie pojęcia przeniesienia w psychoanalizie. Wiąże je ściśle z innym fundamentalnym pojęciem – nieświadomym, oraz z pytaniem o miejsce prawdy i pewności. Co lub kto stanowi w relacji analitycznej źródło prawdy, skoro podmiot, tak analityka jak i analizującego się, „jest usytuowany w wymiarze pewnego mylenia się”? Lacan próbuje rozsupłać węzeł gordyjski przeniesienia: jako metoda działania analityka, przeniesienie pojawia się w relacji do nieświadomości, porównywanej tutaj do więcierza, którego przepustnicę stanowi najbardziej tajemniczy obiekt psychoanalizy – obiekt a.
Joanna Szymańska
- 23.11.2020 – rozdz. 11 cz. 2 – prowadzenie: Marcin Klaus
- 07.12.2020 – rozdz. 12 cz. 1 – prowadzenie: Jan Tkaczow
Proces pierwotny, proces wtórny. Mam nadzieję, że wszyscy na zajęcia będą mieli przeczytane teksty:
– S. Freud, Objaśnianie arzeń sennych, rozdział VII
– S. Freud, Notatka o „Cudownej Tabliczce”Seksualność, seksualizacja.
To z kolei przypomina nam o nieustającej debacie jak wychowywać dzieci. Jak zwykle edukatorzy – obszczekują nie to drzewo. Co prawda u Lacana w tym miejscu nic na temat edukatorów nie ma, ale jest docenienie innych głupot.
A co ma z tym wszystkim wspólnego pragnienie? I to analityka???
Czy to możliwe, żeby udało nam się to rozwikłać?
Jan Tkaczow
- 21.12.2020 – rozdz. 12 cz. 2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
Zdanie, od którego zaczniemy czytanie kolejnej, drugiej części rozdziału 12 seminarium „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy” brzmi „Desidero jest freudowskim cogito”. Pragnienie, a nie myślenie, wyznacza miejsce podmiotu w analizie lacanowskiej. To, czym jest pragnienie w ogóle, a w szczególności jego tajemnicza odmiana, pragnienie psychoanalityka, spróbujemy wyczytać ze znaczących tego niełatwego tekstu. Zapraszamy!
Joanna Szymańska
- 11.01.2021 – rozdz. 13 cz. 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
Nowy rok czytania „Czterech podstawowych pojęć psychoanalizy” zaczniemy od nowego Grundbegriff, czyli podstawowego pojęcia: popędu. Jak inne fundamentalne pojęcia, popęd dotyka realności i ją penetruje, choć Lacan zaczyna opracowanie tego fundamentu od jego surrealistycznego demontażu. Aby się przygotować, przeczytajmy Freuda „Popędy i ich losy”.
Joanna Szymańska
- 01.02.2021 – rozdz. 13 cz. 2 – prowadzenie: Marcin Piotrowski
Lacan powtarza za Freudem, że to co jest obiektem popędu jest obojętne. Jednocześnie podkreśla, że źródło popędu jest ściśle określone i ogranicza się do miejsc ciała, których struktura jest związana z krawędzią. W tym kontekście będziemy mieli okazję porozmawiać o popędzie oralnym i analnym. Czyli dwóch z czterech popędów cząstkowych, które są związane z domaganiem a ich obiekty posiadają pewną konsystencję.
Omówienie tych dwóch pozwala Lacanowi mówić o popędzie jako o montażu. Jak to rozumieć?
Marcin Piotrowski
- 15.02.2021 – rozdz. 14 cz. 1 – prowadzenie: Marcin Klaus
- 01.15.2021 – rozdz. 14 cz. 2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
W rozdziale 14 seminarium „Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy” Lacan czyta dalej tekst „Popędy i ich losy”, śledząc tok myślenia Freuda, kiedy ten buduje fundament, na którym w dużym stopniu opiera się dzisiaj rozumienie popędów w psychoanalizie.
Lacan nie poprzestaje jednak na czytaniu, kiedy wpisuje w teorię Freuda: swój namysł nad miejscem seksualności w relacji do popędu; własne opracowanie popędu związanego ze spojrzeniem; wreszcie próbę odnalezienia miejsca podmiotu i jego pragnienia na ścieżce popędu.Joanna Szymańska
- 15.03.2021 – rozdz. 13 i 14 do spotkania z Marc Strauss – prowadzenie: Jan Tkaczow
W czasie najbliższych zajęć podejmiemy się podsumowania tego wszystkiego, czego dowiedzieliśmy się o popędzie, jego pochodzeniu, konstrukcji i jego „losach”.
Posłużymy się w tym celu wybranymi cytatami z rozdziałów 13-15. Spróbujemy uporządkować relację do pragnienia, fantazmatu, metafory, synchronii, metonimii, interpretacji, miłości i co tam jeszcze przyjdzie nam po drodze do głowy.
Będzie trudno i intensywnie, a na koniec wszyscy zostaniemy z tą nieokreśloną satysfakcją-niesatysfakcją, co do których Lacan umiejscawia użycie funkcji popędu.
Jan Tkaczow
- 29.03.2021 – rozdz. 15 cz. 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
- 12.04.2021 – rozdz. 15 cz. 2 – prowadzenie: Marcin Piotrowski
Kolejny raz podejmiemy wspólny trud podążania obraną przez Lacana drogą, podczas której dokonuje dalszego demontażu popędu. Tym razem, do wcześniej omówionych popędów oralnego i analnego (choć i do tych powraca), dokłada popęd skopiczny i inwokacyjny.
Ponadto, w drugiej części wykładu 15, Lacan wprowadza pojęcia organu libido. Dlaczego jest to organ fałszywy, który nazywa „człekomlet” (fr. l’hommelette)?
Do czego używa mitu lamelli w kontekście omawianej seksualności i miłości?
Marcin Piotrowski
- 26.04.2021 – rozdz. 16 cz. 1 – prowadzenie: Jan Tkaczow
- 10.05.2021 – rozdz. 16 cz. 2 – prowadzenie: Joanna Szymańska
Studium popędu, podstawowego pojęcia psychoanalizy, przeprowadzone we wcześniejszych rozdziałach, pozwoliło Lacanowi umiejscowić podmiot, efekt nieświadomego ustrukturyzowanego jak język, względem tego, co seksualne.
W rozdziale 16. wybrzmiewa podmiotowe rozdarcie w polu Innego – polu, które ujmuje podmiot w nawias szczególnej logiki. W tym polu, względem Innego, podmiot może dokonać dwóch operacji, z których pierwsza, alienacja, jest tu omawiana.
Joanna Szymańska
- 24.05.2021 – rozdz. 17 cz. 1 – prowadzenie: Joanna Szymańska
Zajęcia z Seminarium XI J. Lacana, rozdział 17 pt. „Podmiot i Inny (II): Afanisis”, część 1., 24.05.2021 o godz.20.00
Zapraszam do wspólnego czytania kolejnego rozdziału seminarium XI. Omówiwszy alienację, przechodzimy do zapoznania się z „drogą powrotną od alienującego vel”, albo drogą ku pragnieniu, czyli separacją.
Joanna Szymańska
- 7.06.2021 – rozdz. 17 cz. 2 – prowadzenie: Jan Tkaczow